آفتاب سوختگی در گیاهان
یکی از مهم‌ترین نیازهای گیاهان برای فتوسنتز درست، نور کافی است. هرچند همیشه فرض ما این است که گیاهان نور می‌خواهند؛ اما گاهی گیاهان در اثر ازدیاد نور دچار آفتاب سوختگی می‌شوند؛ هرچند که این مورد دلایل دیگری نیز دارد که در این مقاله به بررسی خواهیم پرداخت. تا انتهای این مقاله را مطالعه کنید و نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
علائم و علل آفتاب سوختگی
برای بررسی علائم و علل آفتاب سوختگی در گیاهان ابتدا نیاز است به بررسی و معرفی گیاهان بر اساس نیازشان به نور داشته باشیم. بعد از اینکه درک مناسبی از نیاز گیاهمان به نور پیدا کردیم می‌توانیم با بررسی علائم آفتاب سوختگی به شناسایی این مشکل در گیاهان خود بپردازیم و در نهایت یاد بگیریم علت را شناسایی کنیم.
نیاز گیاهان به نور
گیاهان را بر اساس نیازشان به نور به دودسته تقسیم می‌کنیم. گیاهان سایه‌دوست که گاهی با نام گیاهان مقاوم به نور کم هم یاد می‌شوند. دسته دیگر گیاهان آفتاب‌دوست هستند که با نام گیاهان مقاوم به نور زیاد نیز شناخته می‌شوند.
گیاهان سایه‌دوست
تصور اینکه همه گیاهان نیاز به نور مستقیم دارند اشتباه است. گیاهان سایه‌دوست بهترین انتخاب برای خانه‌هایی است که از نور مستقیم خورشید محروم‌اند. این گیاهان برای رشد و فتوسنتز نیاز به نور زیاد ندارند؛ اما به این معنی نیست که باید در تاریکی رشد کنند. گیاهان با نور کم می‌توانند در فضاهای کم‌نورتر نسبت به پنجره‌ها به زیست خود ادامه دهند. از جمله مهم‌ترین گیاهان سایه‌دوست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گازمانیا
- آگلونما
- برگ عبایی
- زاموفیلیا
- دیفن باخیا
- هدرا انگلیسی
- پرسیاوشان
- فیلودندرون برگ‌انجیری
- پتوس
گیاهان آفتاب‌دوست
برخلاف گیاهان سایه‌دوست، گیاهان آفتاب‌دوست نیاز مبرمی به نور شدید دارند. این گیاهان به دلیل زادگاه اولیه‌ای که داشته‌اند برای ادامه حیات باید نور مستقیم و کافی دریافت کنند. برای مثال گیاهانی که بومی آفریقا یا استرالیا هستند نسبت به گیاهانی که بومی آمازون هستند به نور بیشتری نیاز دارند. چرا که گیاهانی که در جنگل رشد می‌کنند عموماً در سایه درختان زندگی می‌کنند؛ اما درختان بومی آفریقا در دشت‌های یا با تراکم کم از دیگر گیاهان نور زیادی دریافت می‌کردند. از جمله مهم‌ترین گیاهان آفتاب‌دوست می‌توان موارد زیر را نام برد:
- آلوئه‌ورا
- کراسولا
- سیکاس
- افوربیا
- پاپیروس
- کروتون پرتغالی
- لیندا
علائم آفتاب سوختگی در گیاهان
آفتاب سوختگی گیاه بسته به فصل می‌تواند علائم ساده یا شدیدی را در گیاه بروز دهد. در ایران باتوجه‌به زاویه تابش خورشید این انتظار می‌رود که آفتاب سوختگی در تنه جنوبی گیاه بیشتر از بقیه نقاط باشد. آفتاب سوختگی در گیاهان زراعی و درختان متفاوت با گیاهان آپارتمانی بروز پیدا می‌کند. در گیاهان و درختان زراعی معمولاً علائم ماه‌ها بعد از آفتاب سوختگی بروز پیدا می‌کند و تنه جنوبی گیاه به رنگ قهوه‌ای تا طیفی از قرمز قابل‌مشاهده است. انتظار می‌رود باگذشت زمان شاهد خشک‌شدن برگ و ریزش آن‌ها باشیم. علائم کلی آفتاب سوختگی عبارت‌اند از:
- تغییر رنگ برگها
- ظهور لکه‌های سفید، زرد یا قرمز در گیاهان و پیشروی آن‌ها تا خشک‌شدن کامل
- ازدست‌دادن رنگ برگ در صورت عدم آبیاری
- سالم‌بودن برگ‌های پایینی که در سایه برگان بالایی گیاه بوده‌اند
- در بخش‌های آفتاب‌سوخته شاهد سست و شکننده شدن برگ و شاخه هستیم
- سقط شدن و پوک شدن میوه‌ها در درختانی نظیر گردو و پسته
- پوسته‌پوسته شدن و ترک تنه گیاهان به‌خصوص در درختان گیلاس
- افت کیفیت فاحش محصول
علل آفتاب سوختگی در گیاهان
همان‌طور که در بخش علائم آفتاب سوختگی اشاره شد، ما دو نوع آفتاب سوختگی در گیاهان داریم. سوختگی تابستانه که در فصول گرم یعنی نیمه بهار تا پاییز شاهدیم و آفتاب سوختگی زمستانه که در فصول سرد یعنی نیمه پاییز تا ابتدای بهار.
آفتاب سوختگی تابستانه
آفتاب سوختگی فصل گرم و تابستانه نوع شایع‌تر این مشکل است. باتوجه‌به گرمای تابستان و خشکی دائم زمین در فصل تابستان جذب آب برای ریشه‌ها مشکل بوده و با دریافت گرمای آفتاب توسط برگها و عدم تغذیه رسانی مناسب از سمت ریشه، آفتاب سوختگی در برگ‌های بالایی و جنوبی شروع می‌شود و در صورت عدم احیا به‌موقع به دیگر برگها و تنه نفوذ می‌کند.
آفتاب سوختگی زمستانه
نوع دوم از این مشکل سوختن برگ گیاهان مقاوم به سرما در فصل زمستان است. زمانی که نور مستقیم خورشید برگ‌های گیاه را گرم می‌کند و زمین یخ زده است و ریشه گیاهان نمی توانند آب کافی برای جلوگیری از آسیب به بافت برگ‌هایشان جذب کنند. این اتفاق اغلب زمانی می‌افتد که خاک اطراف گیاهان پیش از شروع زمستان خشک شده باشد.
نشانه‌های زنده‌بودن گیاهان
هنگامی که علائم را تشخیص دادید باید مطمئن شوید که گیاه هنوز زنده بوده و به‌موقع برای احیای جان گیاه و نجات زندگی آن تلاش کنید. برای اطمینان از زنده‌بودن گیاه اقدامات زیر را انجام دهید.
خراش ساقه یا تنه
با کمی خراش در ساقه یا تنه گیاه که می‌تواند با ناخن یا تیغ کوچکی باشد می‌توان به بافت زیرین گیاه دست پیدا کرد. در صورت سبز بودن بافت زیرین می‌فهمیم گیاه هنوز به حیات ادامه می‌دهد.
آزمون خم‌کردن ساقه
با خم‌شدن ساقه انتظار انعطاف‌پذیری گیاه را داریم. در صورت شکستن ساقه یا آسیب به بافت آن گیاه در آن بخش‌ها مرده است. آزمون خم‌کردن را در بخش‌های مختلف گیاه انجام دهید.
بررسی جوانه و غنچه
با بررسی جوانه و غنچه و فشاردادن آن‌ها بین انگشتان انتظار داریم انگشتان نم‌دار شوند. اگر جوانه یا غنچه پلاسیده می‌شود و می‌ریزد مرگ گیاه نزدیک است.
پیشگیری و درمان آفتاب سوختگی
قطعاً هیچ‌کدام از ما دوست نداریم گیاهانمان دچار آفتاب سوختگی شوند اما این احتمال وجود دارد که به دلیل غفلت از حال گیاه شاهد سوختن برگها و ساقه باشیم. در این بخش ابتدا روش‌های پیشگیری ا این مشکل را بررسی می‌کنیم سپس راهکارهایی برای جلوگیری از پیشروی این مشکل به دیگر قسمت‌های گیاه می‌دهیم.
پیشگیری از آفتاب سوختگی گیاه
برای پیشگیری از این مشکل راهکاری مختلفی داده می‌شود. کشاورزی نوین نیز روش‌هایی برای استفاده از ضدآفتاب گیاهان به ما معرفی کرده است. برخی از مهم‌ترین اقدامات برای پیشگیری از سوختن گیاه در آفتاب عبارت‌اند از:
- از کاشت درخت در فصل تابستان پرهیز کنید.
- به حال گیاهان بیشتر توجه کنید. از مبتلا شدن به قارچ‌ها و آفات جلوگیری کنید.
- نور گیاه را به‌صورت ناگهانی زیاد نکنید.
- به ریشه‌ها کمک کنید آب کافی جذب کنند و از پوشش‌هایی که مانع جذب آب می‌شوند دوری کنید.
- با هرس مناسب در فصل بهار برگها و شاخه‌های آسیب‌دیده را جدا کنید.
- برای درختان پوشش سایه تدارک ببینید.
- برداشت میوه به شکلی انجام گیرد که شاخه‌ها و برگها آسیب نبینند.
- استفاده از کود مناسب برای کمک به گیاه را جدی بگیرید.
- با مالچ پاشی یا استفاده از خرده چوب در محدوده گیاه به تعدیل خشک‌شدن خاک کمک کنید.
- متناسب با شرایط آب‌وهوایی منطقه خود اقدام به خرید و انتخاب گیاه مناسب کنید.
احیای گیاه آفتاب‌سوخته
زمانی که کار از کار می‌گذرد باید سریعاً به احیای گیاه رو بیاوریم. برای این موضوع ما ۴ گام را در زیر به شما پیشنهاد کرده‌ایم که باید هر کدام از آن‌ها بسته به نیاز گیاه شما انتخاب شوند. از متخصصان کشاورزی کمک بگیرید تا بهترین راه را برای گیاه خود انتخاب کنید.
انتقال به سایه یا ایجاد سایه‌بان
با ایجاد سایه‌بان برای گیاهانی مانند سبزی‌ها، صیفی‌جات یا گل‌های زینتی و گیاهان آپارتمانی می‌توانیم به احیای گیاه در هوای گرم کمک کنیم. این مورد نیاز به آگاهی از مقدار نور موردنیاز گیاه دارد و نباید به شکلی انجام شود که پس از آن شاهد عوارض کمبود نور در گیاه شویم.
آبیاری مناسب
گیاهی که به سوختگی مبتلا شده مانند قبل به آب زیاد نیازی ندارد پس از غرقاب کردن و خفگی ریشه پرهیز کنید. متناسب با نیاز گیاه دفعات آبیاری گیاه را افزایش دهید و دقت کنید همیشه خاک رطوبت کافی داشته باشد. پس از احیای گیاه می‌توانید؛ مانند سابق گیاه را آبیاری کنید.
هرس برگ‌های آفتاب‌سوخته
این اقدام گامی ضروری و حیاتی در رشد و احیای گیاه است. اگر بخش‌های آسیب‌دیده را قطع نکنید گیاه کماکان به آب‌رسانی و تغذیه بخش‌های آسیب‌دیده ادامه می‌دهد؛ به همین دلیل شاهد تغذیه رسانی کمتر به بخش‌های سالم خواهیم بود. هرس به‌موقع و درست زندگی را به گیاه بر‌می‌گرداند.
کوددهی آفتاب سوختگی
کوددهی درست و صحیح به گیاه نیازمند شناخت کامل گیاه، نیازهای آن، مشکلات کنونی و دانش تخصصی کشاورزی است پس در این امر از کشاورزان، باغداران یا مهندسان کشاورزی کمک بخواهید. کوددهی درست به گیاه نیاز گیاه به مواد مغذی را برطرف می‌کند و پوشش مناسبی برای ریشه در برابر گرما ایجاد می‌کند.
در پایان
کشاورزی علمی است که علی‌رغم قدمت زیاد هنوز درحال‌رشد و به‌روزشدن است. برای تصمیم درست از انتخاب و کاشت گیاه تا نوردهی و آبیاری و کوددهی تا جلوگیری از سوختن گیاه، حتماً از متخصصان این حوزه کمک بخواهید. ما در کشت سبز ایرانیان فارس مفتخریم تا با داشتن کارشناسان حرفه ای در این زمینه مشاور شما باشیم. امیدواریم در این مقاله توانسته باشیم به دانش شما کمک کنیم.
